Toplam Borç
Banka Kredileri
Hanehalkı Borcu
Şirket Borçları
Linklere tıklarsanız grafiklerden olan gözüküyor. Bu ekonomi küçülmek zorunda. Belki savaş harcamaları nedeniyle biraz büyür ama çok değil. Yalnızca seviyelere değil değişim hızına da bakmak gerekir. Mesela uluslararası standartlarda hanehalkı borçluluk oranı düşük duruyor ama 2003-2013 arası çok hızlı bir büyüme var. Zaten 2013'ten sonra oran hızla düşüyor. Gelirler artmadığına göre bu ne demektir? İç talep daralacak demektir. Zaten öyle oluyor. 2013'ten bu yana Türkiye şirketlerini borçlandırarak büyüyor. Onun da sonuna gelindiği Şirket Borçları grafiğinden gözüküyor.
Başka bir şey daha: İngilizcede "fallacy of division" diye bilinen bir mantık hatası vardır. Tersi de söz konusu: "fallacy of composition". Sanıyorum ilki "özelleştirme safsatası", ikincisi de "genelleştirme safsatası" diye çevirildiler. İlkinde yapılan mantık hatası bütün için doğru olanın parçalar için de doğru olduğunu düşünmektir. İkincisinde de tersi: parçalar için doğru olan bütün için de doğrudur diye düşünülür.
Bizim hanehalkı borçlarının uluslararası standartlarda düşük olmasına bakarak Türkiye'de hanehalkı borcu önemli değildir derseniz dediğiniz ilk safsata olur. Düşük gelir gruplarındaki hanehalkları gırtlaklarına kadar borçlu Türkiye'de. Borcu olmayanlar yüksek gelirli hanehalkları. Dolayısıyla hanehalkı borcu toplamda büyük gibi durmuyor ama alt gelir gruplarına bakarsanız gerçek farklı.
Bu da hükümet borcu:
Hükümet Borcu
Gördüğünüz gibi hükümet borcu düşerken özel sektör borcu artıyor. Olay bu zaten. Hükümet kemer sıktıkça özel sektörün borçlanarak harcamalarını artırması gerekir ki ekonomi büyüsün. Ama özel sektör borç artış hızı ekonominin büyüme hızının üzerindeyse, ki yalnızca bizde değil hemen her yerde öyle oldu, bir süre sonra özel sektör bu borçların yükünü kaldıramaz hale gelir ve mecburen kaldıraç küçültür ki biz ona borç deflasyonu diyoruz. Hanehalkı kaldıracı 2013'ten beri küçülüyor. Yakında reel sektör şirketlerinin kaldıracı da küçülmeye başlayacak ve film kopacak. Zaten koptu da iyice kopacak.
Bu Suriye savaşının nedenlerinden biri de bu. Zaten kopmuş filmin parça parça olacağını hükümet de biliyor. Ekonomik yıkılıştan çıkış yollarının başında savaş gelir her zaman. Ne kadar ölen olursa o kadar yararlı olur savaş ekonomik yıkılıştan kurtuluşta. Yani ekonomiyi kurtarmak için yağmur duasına değil şehit duasına çıkmak gerekir.
Banka Kredileri
Hanehalkı Borcu
Şirket Borçları
Linklere tıklarsanız grafiklerden olan gözüküyor. Bu ekonomi küçülmek zorunda. Belki savaş harcamaları nedeniyle biraz büyür ama çok değil. Yalnızca seviyelere değil değişim hızına da bakmak gerekir. Mesela uluslararası standartlarda hanehalkı borçluluk oranı düşük duruyor ama 2003-2013 arası çok hızlı bir büyüme var. Zaten 2013'ten sonra oran hızla düşüyor. Gelirler artmadığına göre bu ne demektir? İç talep daralacak demektir. Zaten öyle oluyor. 2013'ten bu yana Türkiye şirketlerini borçlandırarak büyüyor. Onun da sonuna gelindiği Şirket Borçları grafiğinden gözüküyor.
Başka bir şey daha: İngilizcede "fallacy of division" diye bilinen bir mantık hatası vardır. Tersi de söz konusu: "fallacy of composition". Sanıyorum ilki "özelleştirme safsatası", ikincisi de "genelleştirme safsatası" diye çevirildiler. İlkinde yapılan mantık hatası bütün için doğru olanın parçalar için de doğru olduğunu düşünmektir. İkincisinde de tersi: parçalar için doğru olan bütün için de doğrudur diye düşünülür.
Bizim hanehalkı borçlarının uluslararası standartlarda düşük olmasına bakarak Türkiye'de hanehalkı borcu önemli değildir derseniz dediğiniz ilk safsata olur. Düşük gelir gruplarındaki hanehalkları gırtlaklarına kadar borçlu Türkiye'de. Borcu olmayanlar yüksek gelirli hanehalkları. Dolayısıyla hanehalkı borcu toplamda büyük gibi durmuyor ama alt gelir gruplarına bakarsanız gerçek farklı.
Bu da hükümet borcu:
Hükümet Borcu
Gördüğünüz gibi hükümet borcu düşerken özel sektör borcu artıyor. Olay bu zaten. Hükümet kemer sıktıkça özel sektörün borçlanarak harcamalarını artırması gerekir ki ekonomi büyüsün. Ama özel sektör borç artış hızı ekonominin büyüme hızının üzerindeyse, ki yalnızca bizde değil hemen her yerde öyle oldu, bir süre sonra özel sektör bu borçların yükünü kaldıramaz hale gelir ve mecburen kaldıraç küçültür ki biz ona borç deflasyonu diyoruz. Hanehalkı kaldıracı 2013'ten beri küçülüyor. Yakında reel sektör şirketlerinin kaldıracı da küçülmeye başlayacak ve film kopacak. Zaten koptu da iyice kopacak.
Bu Suriye savaşının nedenlerinden biri de bu. Zaten kopmuş filmin parça parça olacağını hükümet de biliyor. Ekonomik yıkılıştan çıkış yollarının başında savaş gelir her zaman. Ne kadar ölen olursa o kadar yararlı olur savaş ekonomik yıkılıştan kurtuluşta. Yani ekonomiyi kurtarmak için yağmur duasına değil şehit duasına çıkmak gerekir.
