Bunlar fiyatlarla ilgili diye düşünüyorsunuz. Değil mi? Ama hangi fiyatlarla? Hani vardı ya:
Bu da enflasyon ama hiper değil. Hiper olunca bugün 5 lira olan yarın 10 lira, ertesi gün 15 lira filan oluyor. Deflasyon da enflasyonun tersi. Fiyatlar düşüyor. Yani enflasyon artma, hiperenflasyon çok hızlı artma, deflasyon da düşme diye düşünülmeli.
Bir de borç deflasyonu, borç enflasyonu ve borç hiperenflasyonu var. Yani borçlar düşüyorlar, artıyorlar ve çok hızlı artıyorlar.
Borçların artması yani borç enflasyonu her zaman sorun değildir. Ama borç hiperenflasyonu olursa sorun olur. Borç hiperenflasyonu da borçların gelirlerden çok daha hızlı büyüdüğü zamanlarda olur. Ve sonunda birgün gelir öyle olur. Faiz nedeniyle borçlar üstel büyüyorlar çünkü. Koskoca Allah bunu bildiğinden Bakara 275'te faizi haram kılıyor. Aslında faizi değil ribayı haram kılıyor ama siz ribayı faiz sanıyorsunuz. Faiz de riba ama asıl riba kira. Faiz de bir kira türü zaten. Paranın kirası.
Neyse.
Borç hiperenflasyonları yaşandıktan sonra, ki zamanı gelince yaşanılıyorlar mecburen, borç alınamaz/verilemez hale geliyor yüksek borç yükü nedeniyle ve borç miktarı düşmeye başlıyor. Hatta borçların önemli bir kısmı ödenemez hale geliyor.
O zaman da borç deflasyonu oluyor ve o zaman oyuluyoruz. Her zaman finansal kriz çıkmıyor ama arada çıkıyor. Ciddi bir borç hiperenflasyonu olduysa.
Kötü olanlar, borç hiperenflasyonu ve borç deflasyonu.
Borç enflasyonu ise iyidir eğer gelir artışından daha hızlı değilse ve tabii gelirlerle borçlar ödenebiliyorsa. Ama faiz nedeniyle borçlar üstel artığından sonunda birgün borç hiperenflasyonu geliyor maalesef. Sonra da borç deflasyonu.
Bu kadar basit.
Ve üzülerek bildiriyorum ki ciddi bir borç hiperenflasyonu bitti ve artık borç deflasyonu dönemi geldi.
Dolayısıyla finansal kriz kaçınılmaz.
Gelecek mi diye sormamanız gerekir.
Ne zaman gelecek diye sormanız gerekir.
