Anlatıyorum ya. Milattan önce 2400-1400 arası bizim Mezepotamya'da düzenli olarak ticari olmayan borçlar siliniyorlardı. O aralar bizim Mezepotamya'da kimler vardı. İşte, Sümerler, Asurlar, Babil ve saire. Bu krallıklarda yasama ve yargı kimde? Tapınakta. Yürütme kimde? Sarayda. Tabii yasaları Saray geçiriyor.
Peki, yerel aristokrasiler var mı? Pek yok ya da olanları saray pek ciddiye almıyor. Zenginler var mı? Onlar da pek yok. Tabii köleler var ama. Peki özel kreditörler var mı? Arada boy gösteriyorlar ama Saraylar ve Tapınaklar bunların da tepelerine biniyorlar. Dolayısıyla Tapınağın desteğinde Saray istediği borcu silebiliyor. Zaten borçlar da Saraylara ve Tapınaklara. Devlete yani. Özel finansal sektör yok ya da ihmal edilebilir ortaya çıktığında başı ezildiğinden. Finansal sektör kamusal.
Ama zamanla Saraylar ve Tapınaklar güçsüzleşiyor ve yerel aristokrasiler, zenginler ve özel kreditörler güçleniyorlar. Yani riba yiyici bir rantiye sınıfı ya da sınıfları ortaya çıkıyor. Ve bir süre sonra krallar zenginlere hizmet eder hale geldiklerinden borç iptalinden vaz geçip (aslında yerel aristokratlara söz geçiremez hale geldiklerinden iptal edemiyorlar), vatandaşı vergiye gömüyorlar. Tabii durum böyle olduğundan ekonomi yerlerde sürünüyor ve vatandaş kan ağlıyor. Devrim gerekiyor yani. Bunlar Milattan Önce 1000 yıllarına doğru olan şeyler, MÖ 1400'den sonra.
Peki bizim İbrahimi dinlerin ilki Yahudilik ne zaman ortaya çıkıyor? Gerçi Yahudilik MÖ 2000'lere İbrahim'e kadar gidiyor da Musa o tarihlerde ortaya çıkıyor. Ne görüyor Musa? Bu kralların zenginlerin hizmetinde olduklarını ve bu nedenle kanun koyma yetkisinin krallara, daha doğrusu yönetici sınıflara, bırakılamayacağını görüyor.
Sırf Musa değil tabii. Musa tek peygamber değil ki. Öncesinde, sırasında ve sonrasında bir sürü peygamber var ve onlar da durumun farkındalar. Bu yüzden kanun koyma yetkisini krallardan alıp Allah'a veriyorlar.
Söz gelimi, her gün ezanlarda dinlediğiniz "La İlahe İllallah!" ne demektir?
"Allah'tan başka kanun koyucu yoktur!" demektir.
İş Musa'dan sonra öyle oluyor, okuduklarımdan anladığım kadarıyla.
Neyse. Asıl konumuz topluma en düşük maliyetle finansal-olmayan özel sektörün (hanehalklarının ve finansal-olmayan özel şirketlerin) borç yükünü azaltmak için kaldıracını nasıl düşüreceğiz konusu.
Peki, yerel aristokrasiler var mı? Pek yok ya da olanları saray pek ciddiye almıyor. Zenginler var mı? Onlar da pek yok. Tabii köleler var ama. Peki özel kreditörler var mı? Arada boy gösteriyorlar ama Saraylar ve Tapınaklar bunların da tepelerine biniyorlar. Dolayısıyla Tapınağın desteğinde Saray istediği borcu silebiliyor. Zaten borçlar da Saraylara ve Tapınaklara. Devlete yani. Özel finansal sektör yok ya da ihmal edilebilir ortaya çıktığında başı ezildiğinden. Finansal sektör kamusal.
Ama zamanla Saraylar ve Tapınaklar güçsüzleşiyor ve yerel aristokrasiler, zenginler ve özel kreditörler güçleniyorlar. Yani riba yiyici bir rantiye sınıfı ya da sınıfları ortaya çıkıyor. Ve bir süre sonra krallar zenginlere hizmet eder hale geldiklerinden borç iptalinden vaz geçip (aslında yerel aristokratlara söz geçiremez hale geldiklerinden iptal edemiyorlar), vatandaşı vergiye gömüyorlar. Tabii durum böyle olduğundan ekonomi yerlerde sürünüyor ve vatandaş kan ağlıyor. Devrim gerekiyor yani. Bunlar Milattan Önce 1000 yıllarına doğru olan şeyler, MÖ 1400'den sonra.
Peki bizim İbrahimi dinlerin ilki Yahudilik ne zaman ortaya çıkıyor? Gerçi Yahudilik MÖ 2000'lere İbrahim'e kadar gidiyor da Musa o tarihlerde ortaya çıkıyor. Ne görüyor Musa? Bu kralların zenginlerin hizmetinde olduklarını ve bu nedenle kanun koyma yetkisinin krallara, daha doğrusu yönetici sınıflara, bırakılamayacağını görüyor.
Sırf Musa değil tabii. Musa tek peygamber değil ki. Öncesinde, sırasında ve sonrasında bir sürü peygamber var ve onlar da durumun farkındalar. Bu yüzden kanun koyma yetkisini krallardan alıp Allah'a veriyorlar.
Söz gelimi, her gün ezanlarda dinlediğiniz "La İlahe İllallah!" ne demektir?
"Allah'tan başka kanun koyucu yoktur!" demektir.
İş Musa'dan sonra öyle oluyor, okuduklarımdan anladığım kadarıyla.
Neyse. Asıl konumuz topluma en düşük maliyetle finansal-olmayan özel sektörün (hanehalklarının ve finansal-olmayan özel şirketlerin) borç yükünü azaltmak için kaldıracını nasıl düşüreceğiz konusu.
