Dünya Sağlık Örgütü mü, Dünya Ticaret Örgütü mü?

Dün Dünya Sağlık Örğütü’nün nCoV-2019 açıklamasını şaşkınlıklar içerisinde dinledik: durum acil ama siz yine de devam edin filan gibi bir şey. Yani, halk sağlığının ne önemi var, mühim olan paradır, uluslararası ticaret ve seyahat sürsün. Dünya Ticaret Örgütü böyle bir şey deseydi şaşırmazdık da, diyen Dünya Sağlık Örgütü olunca, ben biraz şaşırdım tabii.

nCoV-2019 giderek kötüleşiyor

Bırakın dünyanın gerisini, nCoV-2019 yalnızca Çin’in ekonomisini vursa ki kötü vuracağı açık, dünya ekonomisi sarsılır. Her gün hastalığın baştan düşünüldüğünden daha bulaşıcı ve öldürücü olduğu görülüyor. Altın (ve diğer değerli metaller) ve güvenli ülke tahvilleri dışında kalan finansal varlık ve emtia piyasaları da sarsılacaktır. Köpükler patlayacaklar.

Paranın Miktar Teorisi neden yanlıştır?

Werner şurada anlatıyor. Özetlemek için önce terimleri tanımlayalım.

M:  Para miktarı
V:  Paranın dolaşım hızı
P:  Mal ve hizmetlerin ortalama fiyat seviyesi
T:  Ortalama fiyattan alınan mal ve hizmet miktarı
GSYİH: Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla (Yurt İçi Gelir)

Paranın Miktar Teorisi şunu diyor.

 MV = PT = GSYİH

Bunun yanlış olmasının nedeni de bütün paranın (yani M'in) yalnızca üretilen mal ve hizmetlere yapılan harcamalarda kullanılmıyor olması. Ve tabii burada maldan kasıt üretilen mal. Tarlaya mal demiyoruz. Gerçi tarla alımı da tarlayı satana gelir olarak yazılıyor (ne diye milli muhasebe hesapları yanlıştır diyorum?) ama üretilen bir şey yok bu alış-verişte.

Dolayısıyla, paraların hepsini bir torbaya koymaktansa, iki ayrı torbaya koymak gerekir: 1) Üretilen mal ve hizmetlere harcanan para (Mg olsun) 2) Var olan varlıklara harcanan para (Ms olsun. Yani:

M = Mg + Ms

ve burada:

Mg: Üretilen mal ve hizmetlere harcanan para (GSYİH arttıran para)
Ms: Var olan varlıklara harcanan para (GSYİH arttırmayan para)

Mesela, mahalledeki kahveden aldığınız çaya harcadığınız para Mg torbasında, Boğaz'da yalı almak için harcadığınız para Ms torbasında ve tabii bu iki torba arasında gidiş gelişler de oluyor. Yani bu değişkenler statik değiller. Dinamik değişkenler. Ama şimdilik orayı karıştırmayalım.

Bu torbalara karşılık gelen diğer değişkenler de şunlar olsun: Vg, Pg, Tg ve Vs, Ps, Ts.

Dolayısıyla elimizde 2 ilişki var:

İlki:

Mg*Vg = Pg*Tg = GSYİH (harcamalar üretimden çok tüketime yapılırsa bildiğiniz enflasyon olur) 

İkincisi:

Ms*Vs = Ps*Ts = RİBA yoluyla KENZ (buradan varlık fiyatı enflasyonu olur)

2000'den bu yana yapılan parasal genişlemeler çokluk Mg değil Ms torbasına gittiklerinden o parasal genişlemeler pek işe yaramadılar. Gelir ve servet dağılımındaki eşitsizliğin nedeni de bu: Ms artarken (riba yoluyla kenz), Mg pek artmıyor, hatta para Mg torbasından çıkıp Ms torbasına gidiyor.

Özetlersek, paranın miktar teorisi bu nedenle (yani bütün parayı tek torbaya koyduğundan) yanlıştır.

Skidelsky podcast - Ekonomistlerin hala parayı anlamamaları neden büyük bir sorundur.

Skidelsky

Skidesky de aynen dediklerimi diyor. Kitabı "Money and Government" da çok güzel.

Perry Mehrling "Para Görüşünü" anlatıyor

Perry Mehrling

ABD 10 Yıllık Hazine faizi %1.6'ya düşmüş

Daha da düşecek. %1 altına bile düşebilir. Engelleyip engelleyemeyeceklerini birlikte göreceğiz. Unutmayın ama. Ben bu nCoV-2019'dan çok önce ABD faizleri düşecek diyordum, çoğunluk yükselecek derken.

Hala öyle diyorum.

22 Şubat'ta "Para Nedir, Parayı Kim Üretir?" Toplantısı - İstanbul - Beşiktaş

İlgilenenler sabri.oncu@gmail.com adresime yazabilirler. 14:00-18:00 arası olacak. Sohbet olacak, bir bilenin bilmeyenlere zorlayacağı bir şey değil. Her tür itiraz kabülüm. Yeter ki gün eksilmesin penceremden. Konunun önemi de şurada: bu konu anlaşılmadan, dünya ekonomik ve finansal sistemi anlaşılamaz.

Para Nedir, Parayı Kim Üretir?

Toplantının amacı katılımcısını 1694'te kurulmuş olan İngiliz Merkez Bankası (Bank of England) ile başlamış olan Modern Bankacılık Sisteminin işleyişiyle tanıştırmaktır. Doğaldır ki hiçbir sistem başladığı gibi sürmez. Sürekli evrilir. Dolayısıyla, 1694 öncesi ve sonrasında olanların tarihinden hareketle anlatılacak olan bugündür. Bu anlatımda, 19. yüzyıldan bu yana çeşitli dönemlerde baskın olmuş üç bankacılık teorisi ve kıyılarda kalmış bir dördüncüsü tartışılacaktır. Bu bankacılık teorileri, kıyıda kalmış dördüncüsü bir yana, tarihsel baskınlık sırasıyla şunlardır: 1) Kredi Yaratma Teorisi, 2) Kısmi Rezerv Teorisi, 3) Aracılık Teorisi ve 4) Paranın Devlet Teorisi. Bugünlerde (özellikle ABD Başkanlık Seçimi nedeniyle) ABD'de meşhur olmuş Modern Para Teorisi (MMT) bu teorilerin dördüncüsünün bugüne uzantısıdır. Bankacılık sistemi bilançoları üzerinden bu teoriler karşılaştırılıp, doğru olanın hangisi olduğuna birlikte karar verilecektir.

Dr. T. Sabri Öncü

ABD finans piyasalarında uzun yıllar çalışmış bir finansal iktisatcı olan Öncü, eğitimini Boğaziçi, Alberta, California-Berkeley ve Stanford Üniversitelerinden aldı. Drezdner-RCM Küresel Yatırım (Drezdner-RCM Global Investors) Şirketinde Sabit Gelir Araştırma Bölümü Direktörlüğü, Hindistan Merkez Bankası (RBI) İleri Finansal Araştırma ve Öğrenim Merkezi (CAFRAL) Baş İktisatcılığı, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Gelişme Konferansı (UNCTAD) Kıdemli İktisatcılığı gibi görevler yapmış olan Öncü, Boğaziçi, Alberta, New York, Donau, Bilkent, Kadir Has ve Sabancı Üniversitelerinde matematik, finans ve iktisatın çeşitli dallarında lisans, lisansüstü (MBA) ve doktora düzeylerinde dersler verdi. Saygın uluslararası dergilerde akademik ve günlük gazete, dergi ve elektronik yayınlarda güncel çok sayıda makale yayımlamış olan Öncü, halen Hindistan dergisi the Economic and Political Weekly, H. T. Parekh Finans Sütunu yazarıdır.